بیمه حمل و نقل دریایی برای بازرگانان و شرکت‌های تجاری بسیار حیاتی است. شرکت بیمه دریایی باید تضمین کننده سلامتی حمل و نقل دریایی بار از مبدأ تا مقصد نهایی باشد. بیمه دریایی، جبران خسارات وارد شده به بارهای حمل‌شده را پوشش می‌دهد و بیمه‌گر متعهد می‌شود این خسارات را جبران کند.

بیمه حمل و نقل دریایی برای بازرگانان و شرکت‌های تجاری بسیار حیاتی است. شرکت بیمه دریایی باید تضمین کننده سلامتی حمل و نقل دریایی بار از مبدأ تا مقصد نهایی باشد. بیمه دریایی، جبران خسارات وارد شده به بارهای حمل‌شده را پوشش می‌دهد و بیمه‌گر متعهد می‌شود این خسارات را جبران کند. در قرارداد بیمه باربری دریایی بیمه‌گر متعهد می‌شود خسارات هر نوع حادثه‌ای (مطابق شروط بیمه نامه) که در حین حمل دریایی برای کالاهای بیمه شده اتفاق می‌افتد را جبران کند. در ایران، شرکت‌های بیمه، بیمه‌نامه‌های باربری دریایی خود را بر اساس شرایط بیمه‌نامه‌های انستیتوی بیمه‌گران لندن صادر می‌کنند؛ به عبارت دیگر صنعت بیمه در کشورمان به اصول و مقررات بازار جهانی بیمه پایبند است. به طور کلی استفاده از بیمه حمل دریایی اهمیت استراتژیک زیادی در حوزه واردات و صادرات کالا دارد. در بیمه نامه دریایی، بیمه‌گر تعهدات خود را نسبت به بیمه‌گذار صراحتاً در بیمه‌نامه تعیین می‌کند. درواقع کالای خریداری شده توسط بازرگانان بدون در نظر گرفتن نحوه خرید به‌وسیله خریدار و یا فروشنده بیمه می‌شود. در ادامه این به مقاله به توضیح تمامی جوانب این نوع از بیمه حمل و نقل می‌پردازیم.

تعریف کلی از بیمه نامه حمل و نقل دریایی

همان‌طور که ذکر کردیم امروزه بیمه حمل و نقل دریایی، کلیه خطرات و خسارات تصادفی و غیر قابل پیش‌بینی را پوشش داده و بیمه‌گر تمام این خسارات را جبران می‌کند. این نوع از بیمه حمل و نقل بین المللی در ابتدای امر صرفاً خطراتی از قبیل خطرات دزدان دریایی، آتش‌سوزی و غرق شدگی را شامل می‌شد؛ اما در حال حاضر بیمه نامه باربری دریایی اغلب خطراتی که ممکن است در طول حمل بار و انتقال آن به خشکی پیش آید را تحت پوشش قرار می‌دهد. این اتفاقات می‌تواند شامل تصادف کشتی، آتش‌سوزی، غرق شدگی و پرت شدن بار داخل آب (عمدی یا سهوی) و… باشد.

لازم به ذکر است این بیمه نامه خسارات ناشی از فاسد بودن کالا، فرسودگی کشتی، عیب ذاتی کالا و مهم‌تر از همه جنگ … را شامل نمی‌شود و مسئولیتی در قبال آن ندارد. مدت زمان این نوع از بیمه برای حمل دریایی کالاها از زمان تخلیه کالا از کشتی در بندر مقصد ۶۰ روز اعتبار دارد.

برای فهم بهتر از بیمه نامه حمل و نقل دریایی این بیمه نامه به سه گروه و نوع اصلی تقسیم می‌کنیم که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم.

انواع بیمه حمل و نقل دریایی

در فرایند بیمه‌گذاری خریدار یا فروشنده، برای کالا بدون توجه به نحوه خرید، بیمه‌نامه صادر می‌کنند؛ در بیمه‌نامه باربری دریایی، بیمه‌گر به طور صریح و واضح، تعهدات خود را در قبال کالا و بیمه‌گذار تعیین می‌کند و حتی به موارد استثنا نیز اشاره می‌کند.

بیمه حمل و نقل دریایی می‌تواند پوششی از جمله خسارات ناشی از آسیب‌ها و تصادفات دریایی، سرقت و غارت کالاها، آتش‌سوزی، فروپاشی کانتینرها، خسارات به کشتی و سایر خطرات مشابه را دربرگیرد. با بیمه حمل و نقل دریایی، افراد و شرکت‌ها می‌توانند ریسک‌های مرتبط با حمل و نقل کالاها را کاهش دهند و در صورت وقوع خسارت، تعهدات مالی بزرگی را که ممکن است به آنها وارد شود، جبران کنند.

بیمه دریایی از بین رفتن کل محموله

یکی از انواع حیاتی بیمه حمل و نقل دریایی، بیمه دریایی از بین رفتن کلیه محموله است. بر اساس قرارداد این نوع بیمه، در صورت نابودی کامل محموله، شرکت بیمه گذار متعهد است تا تمام خسارات را به طور کامل جبران کند. این نوع بیمه عمدتاً برای کالاهای خاصی مانند غلات، سیمان و بارهای فله‌ای که جابه‌جا می‌شوند، استفاده می‌شود. طبق شرایط مشخص در این بیمه‌نامه، اگر در طی حادثه‌ای بخشی از بار سالم باقی بماند آن بخش دیگر مشمول بیمه نخواهد بود. یکی از نکات حائز اهمیت در بیمه دریایی از بین رفتن کالا، نحوه از بین رفتن کالا است که دارای دو حالت اساسی است:

• کالا به علت حادثه‌ای، ارزش یا ماهیت خود را از دست می‌دهد.
• کالا به علت وقوع حوادثی مانند واژگونی یا آتش‌سوزی به طور کامل نابود می‌شود.

در هر دو حالت شرکت بیمه گذار ملزم است بر اساس مقررات قرارداد بیمه حمل و نقل دریایی، خسارات وارده به محموله را به صاحب بار پرداخت کند. اصطلاح “بیمه دریایی از بین رفتن تمام کالا” همچنین به عنوان بیمه تشریفاتی یا در برخی موارد بیمه گمرکی نیز شناخته می‌شود. این موضوع به دورانی برمی‌گردد که بر اساس تصمیم هیئت وزیران، کالاهای صادراتی به خدمات بیمه تحت پوشش می‌رسیدند. زیرا خریدار ملزم بود برای کالاهای صادراتی از کشور خود بیمه موردنیاز را تهیه کند و به این نوع بیمه، بیمه گمرکی نیز گفته می‌شود. این وضعیت براساس تصمیم هیئت وزیران شکل گرفت، به این ترتیب که کالاهای صادراتی وارد خدمات بیمه شدند. این امر به دلیل این بود که خریدار مکلف بود بیمه مورد نیاز برای کالای صادراتی خود را در کشور خود تهیه کند؛ بنابراین، این نوع بیمه به عنوان بیمه گمرکی شناخته می‌شود.

بیمه نامه دریایی اف پی ای (F.P.A)

در بیمه‌نامه F.P.A، اگر بیمه‌گذار از سه شرط بیمه حمل و نقل استفاده کند، پوشش بیمه به خطراتی فراتر از خطرهای مشخص شده در بیمه‌نامه می‌افتد. به این ترتیب، طرفین قرارداد بیمه محدودیتی نخواهند داشت و می‌توانند در بیمه‌نامه دریایی F.P.A تعهدات شرکت بیمه را تغییر داده و آن‌ها را کاهش یا افزایش دهند. به‌عنوان مثال، برخی خسارت‌های جزئی می‌توانند از شرایط پرداخت شرکت بیمه حذف شوند.

یکی دیگر از موضوعات مهم در بیمه‌نامه دریایی F.P.A مربوط به زمان خروج و تخلیه کالا است. به عبارت دیگر، در این نوع بیمه‌نامه، کالا از زمان خروج از انبار بارگیری تا زمان تخلیه در مقصد بر اساس شرایط خاص مشمول بیمه است. در این شرایط، در صورت بروز هرگونه خسارت می‌توان مبلغی را از شرکت بیمه دریافت کرد.

یکی دیگر از ویژگی‌های مهم بیمه‌نامه دریایی F.P.A، تعهدات کارفرما است. کارفرما تنها در برابر خسارت‌های بزرگ متعهد به پرداخت خسارت می‌باشد و اما خسارت‌های کوچک در این بیمه‌نامه جایی ندارد. با این حال، وقوع خسارت‌های جزئی کوچک ممکن است توسط بیمه‌گر جبران نشود، مگر اینکه این خسارت‌ها ناشی از حوادثی همچون آتش‌گرفتن، غرق‌شدن، تصادف یا به گل نشستن کشتی باشند.

بیمه نامه دریایی دبلیو ای (W.A)

در بیمه‌نامه‌های صادرشده با شرایط W.A بیمه‌گذار علاوه بر پرداخت خسارات عمومی، تعهد پرداخت خسارات جزئی یا خسارات خصوصی را نیز دارد. در این نوع پوشش بیمه  حمل و نقل دریایی، پرداخت خسارت به شرط آن است که مبلغ خسارت بیشتر از درصد فرانشیز مشخص شده در بیمه‌نامه باشد.

در بیمه‌نامه‌های باربری با شرایط W.A خسارات شکست و ریزش بیمه نمی‌باشد مگر آنکه بیمه‌گذار با پرداخت حق بیمه اضافی این خطرات را بیمه کند. خسارت جزئی به مجموعه‌ای از خسارات اطلاق می‌شود که می‌تواند منجر به از بین رفتن یک پالت، نگله، بسته یا بخشی از یک پالت بسته شود. در بیمه‌نامه‌های تمام خطر، بیمه‌گر تعهدات زیر را می‌پذیرد:

1. از بین رفتن کامل موارد بیمه به دلیل حوادث واقعی و فرضی
2. از بین رفتن بخشی از یک محموله در صورت تقسیم کالا به بخش‌ها یا قسمت‌های مختلف و حمل آن به دفعات با تأیید بیمه‌گر
3. خسارت‌های ناشی از بارگیری، تخلیه و جابه‌جایی از شناور به شناور دیگر که منجر به از بین رفتن هر پالت، نگله یا صندوق می‌شود.

خسارات مستقیم ناشی از زیان همگانی عبارت‌اند از

1. هزینه‌ها و تعهدات نجات کالا که ناشی از خسارت همگانی به وجود می‌آیند.
2. پرداخت خسارات جزئی (زیان اختصاصی) بدون کسر فرانشیز.
3. هزینه‌های خاص مانند هزینه‌های بارگیری، تخلیه، انبارداری و حمل مجدد کالای بیمه‌شده از بندر پناه به مقصد.
4. پرداخت خسارات خطرات اضافی دیگر مانند دزدی، دله‌دزدی و عدم تحویل، آب شیرین، اکسیداسیون، نشت، زنگ‌زدگی، ریزش و سرخالی شدن مایعات، له شدن، شکست، خم شدن، خراش برداشتن، لکه شدن.
5. خسارات ناشی از رطوبت، حرارت و مجاورت با کالای دیگر مانند بوگرفتن و آلوده شدن.

باید توجه داشت که در بیمه‌نامه‌های تمام خطر، تعهدات بیمه‌گر خسارات زیر را شامل نمی‌شود:

1. خسارات ناشی از سوءنیت و اقدامات عمدی بیمه‌گذار یا نمایندگان او .
2. خسارات ناشی از تأخیر در حمل و عدم تحویل کالای بیمه، حتی اگر به علت یکی از حوادث و خطرات پوشش داده شده توسط بیمه‌گر رخ داده باشد .
3. خسارات ناشی از عیب ذاتی و کیفیت خاص مورد بیمه .
4. خسارات ناشی از عمل جانوران موذی مانند موش و حشرات .
5. خسارات عادی مانند تبخیر یا کسری مایعات که به علت حادثه‌ای پدید نیامده باشد.

با این توضیحات، بیمه‌نامه دریایی تعهد جبران خسارات گسترده‌ای از جمله خسارات جزئی و خطرات اضافی مرتبط با حمل و نقل کالاها را پاسخ می‌دهد.

بهترین شرکت بیمه حمل و نقل دریایی

بیمه حمل و نقل دریایی یکی از مهم‌ترین بیمه‌هایی است که شرکت‌های مختلف برای حمل و نقل محموله‌های خود انجام می‌دهند. شرکت‌های مختلفی ارائه دهنده بیمه حمل و نقل دریایی هستند؛ اما خدمات ارائه شده توسط هر یک با دیگری متفاوت است. بنابراین باید با بهترین شرکت بیمه حمل و نقل دریایی قرارداد ببندید. توجه داشته باشید که بهترین شرکت بیمه حمل و نقل دریایی، شرکتی است که بتواند بهترین و بیشترین خدمات ممکن را به مشتریان خود ارائه بدهد.

خساراتی که بیمه حمل و نقل دریایی را شامل می‌شوند

بیمه نامه حمل و نقل دریایی بیشتر خساراتی را تحت پوشش قرار می‌دهد که از عوامل غیر قابل پیش‌بینی ناشی می‌شوند. اما باید توجه داشت که بعضی از خسارات وارد شده که ناشی از عواملی مانند فرسایش طبیعی وسایل حمل و نقل یا خود کالاها و حتی عیوب ذاتی کالا مانند خوردگی محصولات خشکبار و زنگ زدگی تیرآهن باشد، توسط بیمه دریایی پوشش داده نمی‌شوند؛ بنابراین، می‌توان خسارات را به دو دسته زیر تقسیم کرد:

خسارات عمدی: این نوع خسارات از سوی افراد به منظور حفظ سلامت کشتی و جلوگیری از غرق شدن آن رخ می‌دهند. به‌عنوان‌مثال، ریختن کالا در دریا به منظور کاهش وزن کشتی در شرایط طوفانی که در این حالت، شرایط تحت قوانین “Average General” مشخص می‌شود.

خسارات غیرعمدی: این نوع خسارات ناشی از حوادث اتفاقی و غیر قابل پیش‌بینی رخ می‌دهند و شامل موارد زیر است:

• خسارات دریایی: این خسارات شامل همه خطراتی است که در نتیجه سفر دریایی به وجود می‌آیند، مانند تصادف دو کشتی با یکدیگر، غرق شدن یا به گل نشستن کشتی.
• خسارات آتش‌سوزی در دریا: این خسارات ممکن است به صورت اتفاقی رخ دهد و منجر به سوختن کشتی یا کالا شوند یا کالا در هنگام تلاش برای خاموش کردن آتش، آب خورده و آسیب ببیند
• خسارات ناشی از احتراق کالاهای قابل احتراق و یا خطراتی که به دزدان دریایی منجر می‌شوند. این خطرات شامل سرقت کالاها، دستبرد و سرقت کشتی، و آسیب‌ها و خسارات ناشی از فعالیت‌های غیرقانونی در دریا می‌شود.

در نتیجه بیمه حمل و نقل دریایی فقط خطرات و خساراتی که به صورت اتفاقی و غیر قابل پیش‌بینی رخ می‌دهند را پوشش می‌دهد. خساراتی که به علت فرسایش طبیعی، عیوب ذاتی کالا یا فعالیت‌های معمول رخ می‌دهند، تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند. با این تقسیم‌بندی، امکان مدیریت و تعیین تعهدات بیمه‌ای برای هر دسته راحت‌تر می‌شود و مشتریان و بیمه‌گذاران می‌توانند با دقت و صحیح‌تر از این پوشش بیمه بهره‌برداری کنند.

انواع نابودی کالا در حمل دریایی

نابودی کالا در حمل و نقل دریایی به دو نوع زیر تقسیم بندی می‌شود:

• نابودی فیزیکی کالا

در این حالت، کل کالا از بین می‌رود. اتفاقاتی چون افتادن کالا و غرق شدن آن در آب و همچنین آتش سوزی، موجب این نوع خسارت می‌شود.

• نابودی فرضی کالا

نابودی فرضی کالا به حالتی اطلاق می‌شود که کالا به طور کامل از بین نرفته و یا به طور قطع از دسترس بیمه گذار خارج نمی‌شود. برای مثال هنگامی که کشتی به صخره برخورد کند و کالا در اثر مجاورت با آب، ماهیت خود را از دست داده و عملا غیر قابل استفاده شود.

سخن پایانی

بیمه حمل و نقل دریایی اهمیت بسیاری در حفاظت از منافع و سلامتی باربران و بیمه‌گزاران دارد. این نوع بیمه، خطرات و خسارات ناشی از حوادث اتفاقی و غیر قابل پیش‌بینی در زمینه حمل و نقل دریایی را پوشش می‌دهد، از جمله تصادف کشتی‌ها، غرق شدن وسایل نقلیه، آتش‌سوزی و خسارات ناشی از دزدان دریایی. اما خطرات مربوط به فرسایش طبیعی، عیوب ذاتی کالا و فعالیت‌های معمول را پوشش نمی‌دهد. با استفاده از بیمه حمل و نقل دریایی، افراد و شرکت‌ها می‌توانند ریسک‌های مرتبط با حمل و نقل دریایی را به صورت مالی مدیریت کرده و خسارات احتمالی را کاهش دهند. بنابراین، تهیه بیمه حمل و نقل دریایی در نظر گرفتن یک راه حل مؤثر برای حفاظت از دارایی‌ها و اطمینان از سلامتی و امنیت در حمل و نقل دریایی می‌باشد.